Her insan yarına kalma, varlığını devam ettirme güdüsüne sahiptir. Varlığımızın bir parçası olan çocuklarımızı koruma isteğimizde bu güdünün bir payı vardır. Anne yeri gelir kendisi yemez çocuğuna yedirir, baba yeri gelir kendi giymez çocuğuna giydirir. Anne ve baba çocuğunun en iyiye ulaşabilmesini umut eder.

              Bu hisler ve düşüncelerde yanlış olan bir nokta yoktur aslında. Yanlış hatta tehlikeli olan bu hisler ve düşüncelere teslim olup ölçülü davranamamaktır. Peki bahsettiğim tehlike nedir, ölçü kime göre ayarlanır ve olması gerekene nasıl karar veririz? Şimdi bu sorulara yanıt arayalım.

              Ailede ve okulda verilen eğitimin temel amacı bireyin kimseye bağımlı olmadan. çevresine uyum sağlayarak yaşayabilecek becerileri edinmesidir.  Çocuğunuza iyi bir hayat sunmanın sonundaki tehlike ise gerekli becerileri edinmek için sorumluluk duymamasına sebep olmaktır. Çocuğunuz yaşamak için gerekli olan koşulların uğrunda çaba harcanan koşullar olduğunu öğrenmelidir. Bunu öğrenmenin en kalıcı yolu ise çaba harcamaktır. En iyisini çocuğunuza sunmak yerine daha az iyisine ulaşması için yardım etmeniz daha önemlidir.

Peki çocukta sorumluluk bilinci nasıl oluşturulur?

‘Çocuklar birer aynadır, anne-babasını yansıtır.’  klişesini duymuşsunuzdur. Bu klişenin ataları sosyal öğrenme kuramcılarıdır. Sosyal öğrenme kuramcıları insanların davranışları gözlemleyerek edindiklerini savunurlar. Çocuk etrafını gözlemler, belli davranışları hafızasına alır, ihtiyaç durumun hatırlar ve uygular. Ebeveynlerinde, yakın çevresinde, televizyon ve sosyal paylaşım platformlarında gördüklerini ihtiyaç duyduğunda kullanmak üzere hafızasına kaydeder. Bu yüzden ilk dikkat edeceğimiz nokta çocuğun çevresinde düzenlemeler yapmaktır. Davranışlarını örnek alacağı uygun bir model olmak ve uygun modelleri görmesini sağlamak öncelikli yapılması gerekendir. Kendisine verdiği pek çok sözü tutan, tutamadığı sözler için makul açıklamalar yapan ebeveynlere sahip bir çocuğun ileriki yaşlarda verdiği sözleri tutmaya çalıştığını görürüz. Para harcama konusunda planlı olan, gelir ve gider dengesini kuran anne-babaları çocuklarının da tutumlu olması beklenir.

Dikkat edilmesi gereken bir sonraki konu çocuğun etrafında gördüğü davranışları hayata geçirme şansı bulmasıdır. Çocuğumuz için yapmak yerine yapmasına yardım etmeliyiz. Para harcamayı öğrenmesini istiyorsak , harçlık vermeli ve nasıl harcayacağını gözlemleyelim. Doğru davrandığı noktaları takdir edip, hata yaptığını düşündüğümüz noktalarda uyarılarla yardım etmeliyiz. Çocuğunuz bir hafta için verdiğiniz harçlığın hepsini ilk gün kendisi ve arkadaşı için yemek alarak harcadı diyelim. Parasını arkadaşı ile bölüşmesini takdir etmeliyiz, bu doğru bir davranış. Ama bir haftada harcaması gereken parayı bir günde harcaması bir hata. Parasını günlere bölmesini ve buna göre harcamasını önerebiliriz. Bu öneriye uyup uymamak çocuğunuzun kararına bağlıdır. Ne de olsa harçlık artık onun parası.

Hata yaptığı yerler elbette olacaktır. Bu hataları düzeltmesi için gerekli güveni ve şansı vermeniz gerekmektedir. Hata yaptığında onun yerine karar alırsanız karşılaştığı zorluklarda düşünüp çalışmak yerine sizin gelip düzeltmenizi bekler. Yaptığı işlerde başarılı olan noktaları fark etmesini sağlayarak kendine olan güvenini artırabilirsiniz. Çocuğunuza düzenli olarak bir sorumluluk verin. Mesela okul dönüşünde akşam yemeği için ekmek alması görevini verebilirsiniz. Gündelik hayata dair bu tür görevler çocuğunuza hem bir sorumluluk duygusu hem de başarılı olma duygusu hissettirecektir.

Destekleyici bir dil kullanmanız çocuğunuzun olumlu bir benlik algısı geliştirmesini sağlayacaktır.

Önemli olan çocuğunuzun mükemmel işler çıkarması değil;

denemesi,

emek vermesi,

başardığını hissetmesidir.

Gürsu Beyaz Okyanus Rehabilitasyon Merkezi

Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmeni

Meral BAŞPINAR